Wat is Ubuntu?
Ubuntu is de overtuiging dat iemands menselijkheid onlosmakelijk verbonden is met die van anderen. Het legt de nadruk op onderlinge verbondenheid, wederzijds respect en zorg, waarbij het welzijn van de gemeenschap het individuele welzijn versterkt.
Door solidariteit, empathie en samenwerking te omarmen, bevordert Ubuntu harmonie en gemeenschappelijke groei voor iedereen. Diep mensgericht, is Ubuntu gebaseerd op het idee van onderlinge afhankelijkheid tussen levende wezens. Het betekent tegelijk relationele welwillendheid, een ethiek van zorgzaamheid, en een manier om menselijkheid te beleven.
Oorsprong
Ubuntu is een ethische of humanistische filosofie uit het zuidelijke deel van Afrika die draait om toewijding in het geven en nemen, delen in groepen, stamleden en als meer vrede tussen stammen onderling. Ubuntu vindt zijn wortels in de Bantu-talen van zuidelijk Afrika, vooral in het Nguni-taalspectrum (Zulu, Xhosa, Ndebele). Het woord komt van de uitdrukking “Umuntu ngumuntu ngabantu”, letterlijk: “Een mens is mens door andere mensen.” Vrij vertaald betekent het Ik ben omdat wij zijn of Menselijkheid tegenover anderen. Een veel gebruikte definitie van Ubuntu is Het geloof in een universeel gedeeld verbond dat de gehele mensheid verbindt.
Al in pre-koloniale samenlevingen fungeerde het als moreel kompas: wie gul, gastvrij en zorgzaam was, verdiende waardigheid in de gemeenschap. Kolonisatie en de latere apartheidsperiode onderdrukten veel inheemse waarden, maar het Ubuntu-idee bleef voortleven in orale tradities en gezegden.
In de jaren 1950–70 omarmden Afrikaanse denkers als Jordan Kush Ngubane en Steve Biko Ubuntu als fundament voor een eigen, niet-westerse mensvisie. Tijdens de anti-apartheidsstrijd gebruikten leiders zoals Nelson Mandela en vooral Desmond Tutu de term om vergeving en verzoening te promoten.
Na 1994 kreeg Ubuntu een prominente rol in de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie als ethisch kader voor herstelrecht. Het concept verspreidde zich vervolgens in de internationale vredes- en ontwikkelingssector, waar het symbool staat voor solidariteit en sociale cohesie.
Academici koppelden Ubuntu aan Afrikaanse humanistiek, terwijl ondernemers en politici het benutten om inclusieve leiderschapsculturen te schetsen. Zo groeide Ubuntu uit van lokale leefregel tot wereldwijd erkende filosofie die benadrukt dat persoonlijke bloei pas mogelijk is in verbondenheid met anderen.
Ubuntu volgens anderen
Er is geen unieke definitie die Ubuntu beschrijft, maar het draait om 1 ding: Menselijkheid. Nelson Mandela gaf zelf een definitie van Ubuntu: "Respect, behulpzaamheid, delen, gemeenschap, vrijgevigheid, vertrouwen, onbaatzuchtigheid. Eén woord kan zoveel betekenen. Dat is de geest van Ubuntu"
De Nobelprijswinnaar voor de Vrede van 1984, aartsbisschop Desmond Tutu, zei het
als volgt:
“Iemand die Ubuntu heeft, is open en beschikbaar voor anderen, wijdt zich aan anderen, voelt zich niet bedreigd door het kunnen van anderen omdat hij of zij genoeg zelfvertrouwen put uit de wetenschap dat hij of zij onderdeel is van een groter geheel. Hij voelt zich gekrenkt wanneer anderen gekrenkt of vernederd worden, wanneer anderen worden gemarteld of onderdrukt.”